Robimy nóż cz. 4

Dziś najważniejszy etap... moment w którym kawałek wyszlifowanej blachy stanie się pełnowartościowym, nadającym się do użytku ostrzem. Czyli hartowanie... Jest to trudny etap, wymagający wiedzy, doświadczenia i niezłego przygotowania, zwłaszcza robiąc to metodą tradycyjną - bez pieców elektrycznych sterowanych elektronicznym sterownikiem.
Hartując w ten sposób można uzyskać bardzo dobre efekty, lecz ma to swoje ograniczenia - nie każdą stal da się tak zahartować. W zasadzie ograniczony jestem do stali węglowych niskostopowych, wszystkie wysokostopowe jak D2 lub nierdzewne jak N690 są poza moim zasięgiem. Dodatkowo technika ta wymaga uczenia się każdej stali z osobna, gdyż różne gatunki wymagają innych temperatur, czasów itp...

Niektóre zdjęcia i filmy są słabej jakości... zmuszony zostałem nagrywać telefonem bo w aparacie oczywiście skończyły się baterie... typowa złośliwość rzeczy martwych ;)

Ale do dzieła.
Będę potrzebował:
1. Oleju. Używam zwykłego oleju jadalnego z supermarketu. Olej przelewam do rury z przyspawaną u podstawy blachą - tak by była szczelna i mogła stać pionowo. Olej będzie podgrzany do ok 70C dzięki czemu będzie rzadszy i będzie lepiej odprowadzał ciepło

2. kleszczy kowalskich do wkładania/wyciągania ostrzy, profilu/rury którą umieszczę w palenisku i przysypię paliwem, oraz narzędziem jakie nazywam "grzebień" - czyli podstawki umożliwiającej umieszczenie w profilu 3 ostrzy na raz. Grzeję klingi w takim profilu nie bezpośrednio w koksie - dzięki temu głownie są równomiernie nagrzane (grzeją się od temp. powietrza, nie od bezpośredniego kontaktu z paliwem), oraz łatwo mogę kontrolować temp. na podstawie barwy żarzenia.

3. Haczyki - każde ostrze ma wywiercony otwór w trzpieniu. Za pomocą tych haczyków będę mógł zawiesić hartowane głownie w rurze z olejem bez stałego trzymania ich w kleszczach. Oszczędność czasu i energii :)

4. Pilot - kawałek stali dokładnie z tego samego gatunku z jakiego zrobione są hartowane głownie. Pilot zahartuję razem z klingami i złamie sprawdzając twardość, wytrzymałość i ziarno - im mniejsze tym lepsze. Dzięki temu będę wiedział czy ostrza nie zostały przegrzane.

Hartowane klingi dokładnie odtłuszczam rozpuszczalnikiem

Samo hartowanie to proces teoretycznie prosty: nagrzać do odpowiedniej temp. utrzymać w tej temperaturze odpowiednią ilość czasu i szybko schłodzić w oleju.

Najlepiej pokaże to film z całego procesu:

Jak widać na filmie ostrza po wyjęciu z oleju przyciskam szyną - kawał żelaza o wadze ok 15kg. Jeżeli zdarzy się że głownię skrzywi w hartowaniu to przyciskając ją takim ciężarem prostuję. Ostrze po wyjęciu z oleju ma jeszcze temperaturę ok 100C i przemiany nie zdążyły się zakończyć - możliwe jest wyprostowanie.

po wszystkim jest to:

Oczywiście nie mogłem się powstrzymać przed szybkim przeszlifowaniem głowni zahartowanych selektywnie by zobaczyć jak wyszedł hamon.

Widać nawet po wstępnym szlifowaniu taśmą 100 i bez trawienia. Czyli będzie świetnie :)

Oczywiście hartowany wcześniej pilot został połamany, przełom wygląda bardzo dobrze (nie wiem na ile na zdjęciu to widać ale na żywo jest ziarno jest jak mąka - drobniutkie i jedwabiste). Stal zahartowała się na ok 60 HRC

 

W następnym odcinku będzie wykończeniówka :) 

uzupełnienie:

jak słusznie zauważono w komentarzu, zapomniałem napisać o bardzo ważnej rzeczy - odpuszczaniu. Jest to kolejny etap obróbki cieplnej mający na celu usunięcie naprężeń pohartowaniczych. Proces hartowania jest dla stali niezwykle "stresujący", zachodzące w stali przemiany powodują różne naprężenia oraz inne niekorzystne zjawiska. Stal zahartowana i nieodpuszczona jest krucha. Bardzo krucha. Nawet prawidłowo zahartowana i twarda ma kruchość niemal szkła - złamanie w palcach sztabki grubości 4mm jest banalnie proste.

Odpuszczać należy jak najszybciej po hartowaniu, inaczej pewne niekorzystne zmiany mogą być już nieodwracalne (np. utrwalenie austenitu szczątkowego). W tym celu używam zwykłego kuchennego piecyka elektrycznego - stale węglowe odpuszczam w temperaturze 175C przez 1-1,5 godziny. Głownie zahartowane selektywnie tylko w 160C. 

Po tym zabiegu stal jest twarda i wytrzymała.

---->> Część 5 <<----